یأجوج و مأجوج

یَأجوج و مَأجوج و یا گاگ و مگاگ (در عبری: גּוֹג וּמָגוֹג انگلیسی: Gog and Magog) نام‌هایی در متون فرجام‌شناسی ادیانِ یهودیت، مسیحیت و اسلام است، که درقرآن و تورات از آنها ذکر به عمل آمده است. آنها گاه دو شخص، گاه مردمِ دو منطقه، و گاه خودْ دو منطقه جغرافیایی اند. در قرآن و در عهد عتیق کتاب حزقیال نبی در حوادث آخرالزمان از آنها نام برده شده است.

در قرآن در دو سوره از یاجوج و ماجوج سخن به میان آمده‌است، اول در سوره کهف آیات ۹۳ تا ۹۸، و دیگربار در سوره انبیاء آیهٔ ۹۶. در سوره کهف داستان فردی درستکار به نام ذوالقرنین مطرح میشود که بعد از شنیدن آزار مردم به وسیله یاجوج وماجوج دیواری از آهن مذاب بین آنها و مردم ایجاد میکند. ولیکن ذوالقرنین وعده میدهد که آن زمان که روز آخر نزدیک شود این دیوار از بین خواهد رفت.

گفتند ای ذوالقرنین یاجوج و ماجوج سخت در زمین فساد می‌کنند آیا [ممکن است] مالی در اختیار تو قرار دهیم تا میان ما و آنان سدی قرار دهی گفت آنچه پروردگارم به من در آن تمکن داده [از کمک مالی شما] بهتر است مرا با نیرویی [انسانی] یاری کنید [تا] میان شما و آنها سدی استوار قرار دهم برای من قطعات آهن بیاورید تا آنگاه که میان دو کوه برابر شد گفت بدمید تا وقتی که آن [قطعات] را آتش گردانید گفت مس گداخته برایم بیاورید تا روی آن بریزم [در نتیجه اقوام وحشی] نتوانستند از آن [مانع] بالا روند و نتوانستند آن را سوراخ کنند گفت این رحمتی از جانب پروردگار من است و[لی] چون وعده پروردگارم فرا رسد آن [سد] را درهم کوبد و وعده پروردگارم حق است و در آن روز آنان را رها می‌کنیم تا موج‌آسا بعضی با برخی درآمیزند و [همین که] در صور دمیده شود همه آنها را گرد خواهیم آورد. - سوره کهف، آیه ۹۳-۹۸

در سوره انبیا مطرح میشود که در مورد مردمان شهر خاصی که خداوند آن شهر را نابود کرده است ورودشان به آن شهر ممنوع شده است. این ممنوعیت تا زمان آزاد شدن یاجوج و ماجوج ادامه خواهد داشت و بعد از آن یاجوج و ماجوج در زمین فساد زیادی برپا خواهند کرد.

و بر شهری که آن را هلاک کرده‌ایم بازگشتشان حرام است تا وقتی که یاجوج و ماجوج [راهشان] گشوده شود و آنها از هر پشته‌ای بتازند و وعده حق نزدیک گردد ناگهان دیدگان کسانی که کفر ورزیده‌اند خیره می‌شود [و می‌گویند] ای وای بر ما که از این [روز] در غفلت بودیم بلکه ما ستمگر بودیم. -سوره انبیا، آیه ۹۶

در متون تاریخی

در قرن اول میلادی تاریخدان یهودی یوسفوس فلاویوس از قوم گاگ و مگاگ در روسیه نام برده است. یوسفیوس نوشته است که اسکندر مقدونی گاگ و مگاگ را در پشت کوههای قفقاز به وسیله دیوارهای آهنین زندانی کرده است. این دیوار در گرجستان قرار دارد. بعضی پادشاهان گرجی خود را محافظ دروازه گاگ و مگاگ میدانستند. در بعضی متون تاریخی از قوم خزر به عنوان گاگ و مگاگ نام برده شده است. در کتاب اکسپوزیسو ماتیام اوانجلیستام نوشته شده در قرن نهم میلادی توسط کریستیان استاولوت از قوم خزر به عنوان گاگ و مگاگ نام برده شده است که "ختنه شده و از قوانین یهودی تبعیت میکنند". در قرن ۱۴ میلادی ابن کثیر دانشمند سنی نیز یاجوج و ماجوج را با قوم خزر یکی دانسته است. بر اساس داستانها شاه خزرها جوزف ادعا میکرد که از نسل برادر زاده مگاگ توگارما است. در بعضی متون تاریخی از قوم مغول به عنوان قوم گاگ و مگاگ نام برده شده است. در متون تاریخی آلمانی ذکر شده است که در روزهای آخر گروهی یهودی قرمز به اروپا حمله میکنند. این گروه معمولا به عنوان یهودیان اروپای شرقی و ترکان عثمانی در نظر گرفته میشوند.

در فرهنگ

انگلستان

با وجود اینکه گاگ و مگاگ در کتاب مقدس دارای بعد منفی هستند شهرداران محله شهر لندن در مراسم سنتی خود از تصاویر آنان استفاده میکنند. بر اساس سنت گاگ و مگاگ محافظین محله شهر لندن هستند. این مراسم همه ساله در دومین شنبه ماه نوامبر برگزار میشود. همچنین در سه مایلی جنوب کمبریج کوهی به اسم گاگ و مگاگ وجود دارد.

اصالت

 برخی از پژوهشگران مانند آرتور کستلر اعتقاد دارند که اشکنازیان نوادگان یهودی‌های خزر هستند که پس از سقوط امپراتوری خزر در قرن سیزدهم میلادی، به اروپا نقل مکان کردند. بر این اساس آن‌ها معتقدند که اشکنازی‌ها با بنی‌اسرائیل رابطه‌ای ندارند. 

اخیراً طبق برخی تحقیقات ژنتیکی مشخص شد که اشکنازی‌ها با مردم شمال غربی خاورمیانه و اطراف کوه‌های قفقاز ارتباط نزدیک ژنتیکی دارند. ^(۵)

چون در سده‌های آغازین اسلام، مسلمانان باور داشتند که «یاجوج و ماجوج»، نیاکانِ خزرها هستند، امروزه گروهی اشکنازی‌ها را نوادگان «یاجوج و ماجوج» می‌نامند که ذوالقرنین آن‌ها را در پشت کوه‌های قفقاز محصور نمود. آن‌ها مهاجرت گسترده‌ٔ اشکنازی‌ها از اروپا را برآورده‌شدنِ ابلاغِ حزقیال در تصرفِ اسراییل توسط «یاجوج و ماجوج»، و همچنین انجام آیات ۹۶ و ۹۷ سورهٔ انبیاء قرآن می‌دانند.^(۱)

در تورات

اصطلاح اشکنازی برگرفته از اشکناز است که در عبری قرون وسطی تا به امروز به معنی آلمان است. همچنین در تورات (سفر پیدایش)، «اشکناز» فرزند گومر، نوه یافث و برادرزادهٔ ماجوج است؛ و سپس در کتاب ارمیا، «اشکناز» به مناطق نزدیک آرارات و قفقاز گفته شده‌است. ^(۲)

مرتضی مطهری- معادشناسی- جلد 4- صفحه 94-92

درباره طائفه یأجوج و مأجوج در دو مورد در قرآن کریم آمده است:
اول: در سوره کهف که داستان ذوالقرنین را بیان می کند.
دوم: در سوره أنبیاء، آیه 96 و 97: «حتی إذا فتحت یأجوج و مأجوج و هم من کل حدب ینسلون و اقترب الوعد الحق فإذا هی شـاخصة أبصـار الذین کفروا یـاویلنا قد کنا فی غفلة من هـاذا بل کنا ظـالمین»؛ تا وقتی که (راه) یأجوج و مأجوج گشوده شود و آنها از هر بلندی بتازند. و آن وعده راستین (قیامت) نزدیک می شود و به ناگاه چشمان کسانی که کافر شدند خیره می شود و می گویند ای وای بر ما که از این روز غافل بودیم! بلکه ما ستمگر بوده ایم.(أنبیاء/ 96).
در مواضعی از کتب عهد عتیق، نامی از این دو طائفه برده شده است. در تورات به «مأجوج» و «جوج و مأجوج» ذکر شده اند.
در إصحاح دهم از سفر تکوین و کتاب حزقیال، إصحاح 38 و 39، و در رؤیای یوحنا در إصحاح 20 مطالبی آمده است که دلالت دارد بر آنکه مأجوج یا جوج و مأجوج یک امت یا امتهائی بوده اند که در شمال آسیا در اراضی معموره ساکن و قاطن بوده اند، و آنان افرادی بودند که اهل جنگ و حرب بوده و به جنگ و فتنه و غارت اشتغال داشته اند. و بنابراین، چنین به نظر می رسد که کلمه یأجوج و مأجوج عبری باشد ولیکن اصل این دو کلمه عبری نیست بلکه از لغات خارج به عبری وارد شده است، زیرا این دو کلمه در یونانی به گاگ و ماگاگ تلفظ می شود و در ترجمه سبعینی تورات و سائر لغات اروپائی نیز بدین قسم آمده است. و از مسلمات تاریخ است که ناحیه شمال شرقی آسیا که دشت ها و مرتفعات شمال چین است، محل توطن طوائف بزرگی از بیابانی های وحشی بوده که پیوسته بر عددشان اضافه می شده و بر نفراتشان افزوده می گشته است. و آنگاه بر امتهای مجاور خود مثل چینی ها حمله می کردند و چه بسا از چین گذشته و به کشورهای وسط آسیا و کشورهای نزدیک آسیا می رسیدند و از آنجا به شمال اروپا میرفتند. و بعضی از آنان در همان اراضی غارت شده توطن می نمودند مانند اغلب ساکنین اروپای شمالی که آنجا را شهر خود انتخاب نموده و کم کم متمدن شده و به زراعت و صناعت مشغول می شدند، و برخی دیگر پس از غارت مراجعت نموده و سپس حمله و غارت می کردند. و بعضی گفته اند: یأجوج و مأجوج امتی هستند که در جزء شمالی از آسیا ساکن بوده اند، و شهرهای آنان از تبت و چین تا اقیانوس منجمد شمالیادامه داشته و غربا تا بلاد ترکستان می رسیده است.
و این قول از «فاکهة الخلفاء» و «تهذیب الاخلاق» ابن مسکویه و «رسائل اخوان الصفا» نقل شده است. اما از نقطه نظر بحث در تطورات الفاظ می توان گفت که اصل چینی آن، منگوک یا منچوگ بوده است و سپس به عبرانی و عربی به یأجوج و مأجوج درآمده و در یونانی به گوک و ماگوگ آمده است. و از مشابهت کامل بین ماگوگ و منگوگ می توان حکم کرد که این کلمه از لفظ چینی منگوگ تطور یافته است، همچنانکه منغول و مغول از تطورات آن است.
پس یأجوج و مأجوج همانا طائفه مغول هستند که از روزگاران قدیم در شمال شرقی آسیا سکونت داشته و این امت بزرگ گاهی بر چین هجوم می بردند و گاهی از طریق داریال قفقاز به ارمنستان و شمال ایران حمله می آوردند، و گاهی بعد از بنای سد به شمال اروپا حمله ور می شدند و در نزد آنها به سیت معروفند. و از ایشانند جماعتی که به روم حمله می بردند و در این مرتبه دولت رومان ساقط شد و یونانیان آنها را سی تهین می گویند و همین نام در کتیبه داریوش در استخرفارس ذکر شده است. از کتب عهد عتیق استفاده می شود که این امت مفسد از سکنه دورترین نواحی شمالی بوده اند.

حزقیال   باب ۳۸

  نبوت بضدجوج

۱و کلام‌ خداوند بر من‌ نازل‌ شده‌، گفت‌: 

 ۲ «ای‌ پسر انسان‌ نظر خود را بر جوج‌ که‌ از زمین‌ ماجوج‌ و رئیس‌ رُوش‌ و ماشَک‌ و توبال‌ است‌ بدار و بر او نبوّت‌ نما.   ۳  و بگو خداوند یهوه‌ چنین‌ می‌فرماید: اینک‌ من‌ ای‌ جوج‌ رئیس‌ رُوش‌ و ماشَک‌ و توبال‌ به‌ ضدّ تو هستم‌

 8  بعد از روزهای‌ بسیار از تو تفقّد خواهد شد. و در سالهای‌ آخر به‌ زمینی‌ که‌ از شمشیر استرداد شده‌ است‌، خواهی‌ آمد که‌ آن‌ از میان‌ قوم‌های‌ بسیار بر کوههای‌ اسرائیل‌ که‌ به‌ خرابه‌ دایمی‌ تسلیم‌ شده‌ بود، جمع‌ شده‌ است‌ و آن‌ از میان‌ قوم‌ها بیرون‌آورده‌ شده‌ و تمامی‌ اهلش‌ به‌ امنیت‌ ساکن‌ می‌باشند. 

 ۱۴«بنابراین‌ ای‌ پسر انسان‌ نبوّت‌ نموده‌، جوج‌ را بگو که‌ خداوند یهوه‌ چنین‌ می‌فرماید: در آن‌ روز حینی‌ که‌ قوم‌ من‌ اسرائیل‌ به‌ امنیت‌ ساکن‌ باشند آیا تو نخواهی‌ فهمید؟ 

۱۵و از مکان‌ خویش‌ از اطراف‌ شمال‌ خواهی‌ آمد تو و قوم‌های‌ بسیار همراه‌ تو که‌ جمیع‌ ایشان‌ اسب‌ سوار و جمعیتی‌ عظیم‌ و لشکری‌ کثیر می‌باشند،

 ۱۶و بر قوم‌ من‌ اسرائیل‌ مثل‌ ابری‌ که‌ زمین‌ را پوشاند خواهی‌ برآمد. در ایام‌ بازپسین‌ این‌ به‌ وقوع‌ خواهد پیوست‌ که‌ تو را به‌ زمین‌ خود خواهم‌ آورد تا آنکه‌ امّت‌ها حینی‌ که‌ من‌ خویشتن‌را در تو ای‌ جوج‌ به‌ نظر ایشان‌ تقدیس‌ کرده‌ باشم‌ مرا بشناسند.» 

 ۱۸خداوند یهوه‌ می‌گوید: در آن‌ روز یعنی‌ در روزی‌ که‌ جوج‌ به‌ زمین‌ اسرائیل‌ برمی‌آید، همانا حدّت‌ خشم‌ من‌ به‌ بینی‌ام‌ خواهد برآمد.

  ۱۹زیرا در غیرت‌ و آتش‌ خشم‌ خود گفته‌ام‌ که‌ هرآینه‌ در آن‌ روز تزلزل‌ عظیمی‌ در زمین‌ اسرائیل‌ خواهد شد.

  ۲۰و ماهیان‌ دریا و مرغان‌ هوا و حیوانات‌ صحرا و همه‌ حشراتی‌ که‌ بر زمین‌ می‌خزند و همه‌ مردمانی‌ که‌ بر روی‌ جهانند به‌ حضور من‌ خواهند لرزید و کوهها سرنگون‌ خواهد شد و صخره‌ها خواهد افتاد و جمیع‌ حصارهای‌ زمین‌ منهدم‌ خواهد گردید. 

 

حزقیال   باب ۳۹

 ۱«پس‌ تو ای‌ پسر انسان‌ دربارة‌ جوج نبوّت‌ کرده‌، بگو خداوند یهوه‌ چنین‌ می‌فرماید که‌ اینک‌ ای‌ جوج‌ رئیس‌ رُوش‌ و ماشَک‌ و توبال‌ من‌ به‌ ضدّ تو هستم‌.

 ۲و تو را برمی‌گردانم‌ و رهبری‌ می‌نمایم‌ و تو را از اطراف‌ شمال‌ برآورده‌، بر کوههای‌ اسرائیل‌ خواهم‌آورد

۱۰و هیزم‌ از صحرا نخواهند آورد و چوب‌ از جنگلها نخواهند برید زیرا که‌ اسلحه‌ها را به‌ آتش‌ خواهند سوزانید. و خداوند یهوه‌ می‌گوید که‌ غارت‌کنندگانِ خود را غارت‌ خواهند کرد و تاراج‌کنندگانِ خویش‌ را تاراج‌ خواهند نمود.

  ۱۱و در آن‌ روز موضعی‌ برای‌ قبر در اسرائیل‌ یعنی‌ وادی‌ عابریم‌ را بطرف‌ مشرق‌ دریا به‌ جوج‌ خواهم‌ داد. و راه‌ عبور کنندگان‌ را مسدود خواهد ساخت‌. و در آنجا جوج‌ و تمامی‌ جمعیت‌، او را دفن‌ خواهند کرد و آن‌ را وادی‌هامون‌ جوج‌ خواهند نامید.

 ۱۲و خاندان‌ اسرائیل‌ مدّت‌ هفت‌ ماه‌ ایشان‌ را دفن‌ خواهند کرد تا زمین‌ را طاهر سازند. 

 

همانگونه که حزقیال نبی سلام الله علیه و علی نبینا و آله فرموده اند یأجوج و مأجوج در نقاط دور شمال ساکن هستند و حدود آنها را در «روش» (روسیه) و «ماشاک»(مسکو) معین کرده. و آنها به سرزمین اسرائیل می روند. (وعدالاخرة) و با آنها قبایل زیادی به اسرائیل می آیند. و اگر به یهودی های موجود در سرزمین های اشغالی دقت کنیم می بینیم که آنها از اتحاد جماهیر شوردی سابق آمده اند. و اکثریت غالب آنها از قبائل یهودی در فلسطین اشغالی از سرزمین های شمالی هستند و بقیه از دولت های عربی و آفریقایی و دیگر سرزمین ها اما اینها در اقلیت هستند.